Upgrade je scriptie met het CCC-model voor tekstkwaliteit

Tekstkwaliteit is een essentieel onderdeel van een kwalitatieve en overtuigende scriptie of essay. ‘Kwaliteit’ is echter een vrij vage en subjectieve term. Het lijkt een kwestie van smaak. Echter, niets iets minder waar: als het over tekst gaat zijn er een aantal vrij objectieve richtlijnen te hanteren die jou kunnen helpen om je scriptie een flinke upgrade te geven. Jan Renkema heeft in het standaardwerk ‘De Schrijfwijzer’ het CCC-model beschreven, dat als basisprincipe heeft dat een tekst voldoende kwaliteit heeft wanneer aan drie voorwaarden wordt voldaan:

1. Correspondentie: de schrijver bereikt zijn doel en voldoet tegelijkertijd aan de verwachtingen van de lezer. Een voorbeeld van een correspondentiefout is te moeilijk formuleren voor de lezer.
2. Consistentie: mogelijke keuzes (bijv. formuleringen) passen bij elkaar. Een voorbeeld van een consistentiefout is ‘onderzoekvoorstel’ en ‘onderzoeksvoorstel’ gebruiken in dezelfde tekst.
3. Correctheid: de tekst is vrij van fouten. Een voorbeeld van een correctheidsfout is ‘we hebben gespeelt’.

Deze drie criteria zijn van toepassing op vijf tekstniveaus die al sinds de klassieke oudheid worden gehanteerd: genre of teksttype, inhoud, opbouw, formulering en presentatie. Overigens zijn deze niveaus te vinden in elke artistieke of ambachtelijke discipline, van het componeren van een muziekstuk tot het bereiden van een vijfgangendiner. De kok kiest een type diner (bijv. Italiaans), bepaalt welke inhoud hij wil overbrengen (de Italiaanse levenswijze) en stelt dan de opbouw van de verschillende gangen vast. Tenslotte formuleert en presenteert hij de gerechten op een bepaalde wijze die past bij de inhoud die hij wilt overbrengen. Deze manier van denken over kwaliteit komt dus ook nog pas in de keuken en wat je ook gaat doen na het afronden van je scriptie.

Het CCC-model voor de analyse van tekstkwaliteit

De drie criteria en vijf tekstniveaus vormen samen vijftien maatstaven, weergegeven in een matrix die alle aspecten beslaan die van invloed kunnen zijn op tekstkwaliteit. Deze matrix voor de analyse van tekstkwaliteit noemen we het CCC-model:

De nummering van de maatstaven geeft het relatieve belang ervan aan. Een fout volgens maatstaf 8 heeft bijvoorbeeld minder invloed op de tekstkwaliteit dan een fout volgens maatstaf 2. Stel dat het verkeerde teksttype wordt gekozen, bijvoorbeeld een adviesrapport in plaats van een wetenschappelijke scriptie, dan is verdere analyse van maatstaven minder relevant geworden. Het model dient dus van links naar recht en van boven naar beneden gelezen te worden. Wel kan de weging van maatstaven enigszins verschillen per type tekst. Bijvoorbeeld, in een sollicitatiebrief voor de functie van docent Nederlands is het erg belangrijk dat er geen spelfouten in staan.

Aandachtspunt voor je scriptie: gepaste formulering

Negatieve feedback op de tekstkwaliteit van scripties heeft vaak te maken met formulering. In het bijzonder hebben deze betrekking op een overschrijding richting schrijver of richting lezer. Deze onderverdeling van overschrijdingen valt onder maatstaf 10 en bestaat uit 4 dimensies:

Maatstaf 10 valt onder het correspondentiecriterium in het CCC-model. Volgens dit criterium kan ‘richting beide kanten’ een fout gemaakt worden. Bijvoorbeeld, op de dimensie begrijpelijkheid kan de schrijver tekort schieten door de tekst niet aan te passen aan het kennisniveau van de lezer, zij het door deze te hoog of te laag in te schatten.

Hopelijk zet deze blogpost jou ertoe aan om betere teksten te schrijven. Specifiekere tips over schrijfstijl en opmaak zijn hier te vinden.

Deze blogpost is geïnspireerd op eigen ervaringen als student, onderzoeker en scriptiebegeleider alsmede op het boek ‘De Schrijfwijzer’ van Jan Renkema.

Reageer en/of deel!

Vond je dit stuk waardevol? Dan zou ik het super tof vinden wanneer je dit zou willen delen op social media. Ook reacties onder dit blog worden ontzettend gewaardeerd.