Interviews coderen brengt orde in de ‘chaos' van interviewdata. Het diepte-interview is een veelgebruikte methode in afstudeeronderzoek. Interviewdata is kwalitatieve data, ervan uitgaande dat er open vragen worden gesteld. Deze data is niet gestandaardiseerd en niet telbaar. Betekenisgeving en inzicht in denkpatronen, mechanismen en processen staan centraal. Van te voren kunnen thema's worden bedacht, zodat de juiste vragen worden gesteld. Na het afnemen en verwerken van de interviews, in de data-analyse, kunnen dan patronen worden ontdekt om tot nieuwe inzichten te komen. Doorgaans gebeurt dit door de interviewdata te coderen. Bij het coderen en analyseren van interviews is het van belang om een open blik te hebben. Je gaat ontdekken wat er in het materiaal zit, je weet van tevoren nog niet echt wat eruit gaat komen.
Transcripts maken
Door interviews op te nemen en een transcript te maken (uit te typen) blijf je bij de verwerking en analyse dicht bij de werkelijkheid (= betrouwbaarheid). Vraag de geïnterviewde overigens altijd toestemming om het interview op te nemen. Drie detailniveaus zijn mogelijk bij het maken van een transcript:
- Letterlijk uittypen: met elke euh en ah (of zelfs lichaamstaal en gezichtsuitdrukkingen)
- Grote lijn: rode draad zonder details
- Samengevat uittypen: alleen de strekking van elke passage uitschrijven
Het gepaste detailniveau hangt af van de onderzoeksvraag. Overleg dit ook met je scriptiebegeleider. Wanneer je een samenvatting maakt, laat deze dan lezen door de geïnterviewde om jouw interpretatie te controleren.
Nu is interviews transcriberen niet mijn favoriete bezigheid. Waarschijnlijk ook niet die van jou.
Gelukkig zijn er allerlei softwarepaketten op de markt die het uittypen van transcripts automatiseren of vergemakkelijken, zoals:
- AmberScript: zet interviewopnamen automatisch om in tekst. Nadat je het geluidsbestand hebt geüpload, geeft de software binnen een enkele minuten het resultaat terug. Zeer gebruiksvriendelijk, zeer nauwkeurig en werkt zowel voor Nederlandse als Engelse interviews. Je kunt AmberScript gratis uitproberen.
- Express Scribe: voor snellere transcriptie. Mogelijkheid om vertraagd of versneld de audio de te spelen met behulp van sneltoetsen (of speciaal voetpedaal). Gratis versie te downloaden.
- f4 (Windows) en f5 (Mac): ook voor het snellere transcriptie. Handig: spoelt klein stukje terug bij verder gaan na pauzeren, zodat je weet waar je gebleven bent. Afspeelsnelheid instellen en automatisch back-ups maken is mogelijk.
- Transcriva (Mac): ook hiermee is vertraagd of versneld afspelen van audio mogelijk. Heeft ook een geluidsopnamefunctie. Slaat tussendoor automatisch het werk op.
Het uittypen van een interview transcript kun je ook laten doen door iemand anders. Hier zijn vele betaalbare online services voor beschikbaar, zoals transcriptieonline.nl. Echter, door het zelf te doen bespaar je kosten en raak je beter bekend met de interviewdata. Daardoor raak je beter bekend met de interviewdata. Dit vergemakkelijkt de analyses. Een middenweg is dat je alleen de belangrijkste interview transcripts zelf maakt en de rest uitbesteed.
Ten slotte is het van belang om de opnames en interview transcripts een duidelijk herleidbare en uniforme naam (bijv. volgnummer, datum en eventueel de initialen van de respondent) te geven. Hierdoor kun je gegevens snel terugvinden en van elkaar onderscheiden. Bovendien dient onderzoek aan de hand van de beschreven onderzoeksmethode repliceerbaar (herhaalbaar) te zijn: wanneer een buitenstaander het onderzoek uitvoert dient er min of meer hetzelfde resultaat uit te komen.
Theorie ontwikkelen met coderen
Het ontwikkelen van theorie aan de hand van coderen noemen we gefundeerde theorie (‘grounded theory'). Gefundeerde theorie kent twee centrale kenmerken:
- Inductief: op basis van verzamelde data wordt theorie ontwikkeld;
- Iteratief: data verzamelen (interviewen) en analyseren wisselen elkaar af.
Overigens zijn in de praktijk veel onderzoeken een combinatie van inductie en deductie (lees hier alles wat je hierover moet weten). Dit doet niets af aan de noodzaak om de interviewdata te coderen, maar geeft aan wat de rol van reeds bestaande theorie is hierin.
Aan de hand van coderen wordt orde aangebracht in de interviewdata. Dit proces bestaat doorgaans uit drie stappen:
- Open coderen: fragmenten coderen (labels toekennen)
- Axiaal coderen: vergelijken van fragmenten met dezelfde code op verschillen en overeenkomsten
- Selectief coderen: concepten uitwerken tot een theorie en zoeken naar uitzonderingen door middel van constante vergelijking
Bij de eerste stap, open coderen, worden er labels toegekend aan stukjes tekst om aan te geven waar het over gaat. Elk fragment kan meerdere labels krijgen, zodat je per thema of trefwoord kunt analyseren. Na het coderen van één of twee transcripts is het zinvol om een korte evaluatie uit te voeren, eventueel de labelstructuur te herzien, alvorens verder te gaan met de overige transcripts. Het kan zelfs zinvol zijn om beginnen met axiaal coderen tussen interviews, zodat relevante vragen voor de volgende interviews geïdentificeerd kunnen worden.

Voorbeeld gecodeerd interview in Atlas.ti
Aan de hand van open coderen zijn alle tekstfragmenten in ‘bakken' gestopt op basis van het thema waar ze betrekking op hebben. Bij de tweede stap, het axiaal coderen, worden de fragmenten binnen deze bakken vergeleken met elkaar. Welke verschillen en overeenkomsten zijn er? Doordat men steeds meer vertrouwd raakt met de data kan deze stap ertoe leiden dat de codering, zoals vastgesteld in de eerste stap, wordt bijgesteld. Het gaat immers om een iteratief proces. Er kunnen codes worden gesplitst, worden samengesteld en nieuwe codes worden benoemd. In feite is dit een techniek waarbij codes worden geoperationaliseerd en gevalideerd door ze te vergelijken. Axiaal coderen zorgt veelal voor een meer uniforme en valide codering. Tevens kunnen aan de hand van deze codering, indien van toepassing, verschillende groepen worden geïdentificeerd. Bijvoorbeeld intelligente luie studenten en matige intelligente hardwerkende studenten.
In de laatste fase, het selectief coderen, is eigenlijk geen coderen. Er wordt immers niets meer gecodeerd. De gevonden concepten worden uitgewerkt tot een theorie. Aan de hand van constante vergelijking wordt de samenhang tussen codes geanalyseerd. Tevens kunnen bijvoorbeeld relaties worden gelegd op basis van de frequentie waarin concepten terugkomen in de data. Bijvoorbeeld, veel intelligente luie studenten geven aan dat ze tijdens hun studie steeds minder gemotiveerd waren. Vervolgens wordt er gezocht naar uitzonderingen (extremen) en wordt geanalyseerd in hoeverre deze reden vormen om aan de bevindingen te twijfelen.

Voorbeeld van overview labels en quotes in Atlas.ti
Het primaire doel van deze drie stappen is het vormen van een theorie of een bijdrage hieraan. Daarnaast helpt dit proces met het vaststellen van theoretische verzadiging. Dit wil zeggen dat er niets nieuws meer wordt ontdekt bij het verzamelen van extra data (in dit geval het afnemen van extra interviews).
Coderen kan met de hand, bijvoorbeeld door verschillende kleuren markeerstiften te gebruiken of met potlood het thema erbij te schrijven. Veelal gaat dit proces echter sneller door software te gebruiken. Met deze software is het onder meer mogelijk om tekst te importeren, woordenlijsten te genereren, stukken tekst te categoriseren en te coderen. Doordat alle quotes met dezelfde code in één ‘bak' komen, hoeft men tijdens de analyse niet telkens alle interviews door te bladeren. Twee veel gebruikte en aan te bevelen programma's zijn:
- Atlas.ti: misschien wel het meest gebruikte programma voor kwalitatieve data-analyse. Erg professioneel en werkt soepel met grote projecten;
- NVivo: ook een veelgebruikt programma, maar dan met een gebruiksvriendelijke layout. Prima geschikt voor afstudeeronderzoek.
Resultaten presenteren
Coderen leidt niet als vanzelf tot presenteerbare resultaten. Naast het coderen dient de onderzoeker tot een presenteerbaar resultaat te komen. Het resultatenhoofdstuk van een scriptie valt doorgaans in twee stukken op te delen: een beschrijving van de data (wat er zoal gezegd en gebeurd is) en een beschrijving van de bevindingen (welke verbanden zijn er te leggen zijn). Oftewel, in het eerste deel blijft men dicht bij de data en in het tweede deel komt er een interpretatielaag overheen.
Dit proces kan in de volgende stappen worden verdeeld:
- Beschrijven van de data
- Verdiepen van het begrip en uitwerken conceptueel raamwerk
- Resultaatcheck: bestaande theorie vs. interviewdata
- Bevindingen beschrijven
Deze stappen verlopen doorgaans (en bij voorkeur) niet lineair. Het is ook een iteratief proces. Bijvoorbeeld, tijdens het schrijven van de bevindingen kan het zijn dat je nieuwe inzichten opdoet die resulteren in een aanpassing van het conceptueel raamwerk. Ook kan er een stukje analyse plaatsvinden voorafgaand aan het coderen, zoals aantekeningen maken over de eerste indrukken uit de transcripts. Tenslotte, tabellen en figuren kunnen het tekstuele verhaal ondersteunen. Afhankelijk van het type onderzoek kan bijvoorbeeld een logboek (bijv. in tabelvorm), mindmap, boomdiagram, foto, netwerkanalyse of weergave van longitudinale gegevens (tijdreeksanalyse, event history analyse) gepast zijn.
Overige kwalitatieve methoden en databronnen
In dit artikel hebben we het gehad over het verwerken, coderen en presenteren van data uit diepte-interviews. Wat betreft het coderen en presenteren kunnen deze stappen ook worden toegepast bij de andere kwalitatieve basismethoden, namelijk:
- Focusgroepen
- Case-studies
- Participerende observatie (Etnografie)
Voor het gebruik van kwalitatieve bronnen gelden de stappen in dit artikel, naast interviewtransscripts, bijvoorbeeld ook voor:
- Notities van (participatieve) observaties
- Teksten (bijv. aantekeningen of dagboeken van derden)
- Documenten (bijv. jaarverslagen of nota's)
- Webpagina's (bijv. content uit een online community of artikelen van een nieuwswebsite)
Hopelijk helpt dit artikel jou met jouw afstudeeronderzoek. Succes!
Aarzel niet om vragen of suggesties achter te laten in de comments!
Ook behoefte aan gerichte feedback van een sparringpartner?
De afstudeerconsultant biedt scriptiehulp voor jouw specifieke hulpvraag. Meld je hier aan voor een gratis en vrijblijvend oriëntatiegesprek.
Klik hier om je aan te melden voor een gratis en vrijblijvend oriëntatiegesprek >>>
Noor
op 26 November 2015Luuk Tubbing
op 27 November 2015Lieke
op 11 November 2016Luuk Tubbing
op 11 November 2016Michelle
op 2 December 2015Luuk Tubbing
op 2 December 2015Sanne
op 12 March 2016Luuk Tubbing
op 12 March 2016mark
op 18 December 2015Luuk Tubbing
op 18 December 2015Hans Peters
op 3 January 2016Luuk Tubbing
op 5 January 2016Sandra
op 14 March 2016Luuk Tubbing
op 31 March 2016Demi
op 5 April 2016Luuk Tubbing
op 6 April 2016Babice
op 6 April 2016Luuk Tubbing
op 6 April 2016Jordy
op 12 April 2016Luuk Tubbing
op 12 April 2016Gita
op 18 April 2016Luuk Tubbing
op 19 April 2016Hidde
op 1 May 2016Luuk Tubbing
op 1 May 2016Sophie
op 2 May 2016Luuk Tubbing
op 2 May 2016Annemiek
op 18 May 2016Luuk Tubbing
op 18 May 2016Max
op 23 May 2016Luuk Tubbing
op 23 May 2016Max
op 29 May 2016Luuk Tubbing
op 30 May 2016Vincent
op 6 June 2016Luuk Tubbing
op 7 June 2016Vincent
op 8 June 2016Jitte
op 12 June 2016Luuk Tubbing
op 12 June 2016Noor
op 14 June 2016Luuk Tubbing
op 14 June 2016Pim
op 22 June 2016Luuk Tubbing
op 22 June 2016Tim
op 24 June 2016Luuk Tubbing
op 24 June 2016Tim
op 27 June 2016Liselot
op 25 July 2016Luuk Tubbing
op 25 July 2016Vincent
op 1 August 2016Luuk Tubbing
op 1 August 2016Anna
op 20 September 2016Luuk Tubbing
op 21 September 2016Nicky
op 28 September 2016Luuk Tubbing
op 29 September 2016Lotte
op 4 October 2016Luuk Tubbing
op 11 October 2016Sabine
op 14 November 2016Luuk Tubbing
op 14 November 2016Laura
op 23 November 2016Luuk Tubbing
op 23 November 2016Laura
op 23 November 2016Vincent
op 28 November 2016Luuk Tubbing
op 28 November 2016Vincent
op 1 December 2016Luuk Tubbing
op 2 December 2016Sonja
op 13 February 2017Edwin
op 25 January 2017Luuk Tubbing
op 25 January 2017Kim
op 13 February 2017Luuk Tubbing
op 13 February 2017Rashad
op 17 February 2017Luuk Tubbing
op 17 February 2017Bouke
op 7 March 2017Luuk Tubbing
op 8 March 2017E. van Oosterhout
op 25 October 2017Luuk Tubbing
op 26 October 2017Lies
op 25 October 2017Renske
op 1 November 2017Wessel
op 8 March 2018Luuk Tubbing
op 8 March 2018Carla
op 30 April 2018Luuk Tubbing
op 30 April 2018J.N.S.P. de Vries
op 3 May 2018Luuk Tubbing
op 4 May 2018Michelle
op 3 May 2018Luuk Tubbing
op 4 May 2018Moos
op 18 May 2018Luuk Tubbing
op 18 May 2018Moos
op 19 May 2018Luuk Tubbing
op 20 May 2018Marleen
op 4 July 2018Luuk Tubbing
op 4 July 2018Djoke
op 9 November 2018Luuk Tubbing
op 9 November 2018Fleur
op 11 January 2019Luuk Tubbing
op 13 January 2019Maartje
op 23 April 2019Luuk Tubbing
op 23 April 2019Maartje
op 24 April 2019Yvonne
op 11 June 2019Luuk Tubbing
op 12 June 2019Yvonne
op 15 June 2019daphne
op 4 July 2019Luuk Tubbing
op 8 July 2019Bé
op 26 July 2019Luuk Tubbing
op 26 July 2019moenja bouaoud
op 27 August 2019Bindhu
op 25 October 2019Luuk Tubbing
op 28 October 2019Sanne
op 26 October 2019Luuk Tubbing
op 28 October 2019Daan Berger
op 11 April 2020Luuk Tubbing
op 13 April 2020Rowie
op 27 April 2020Luuk Tubbing
op 27 April 2020Nine
op 28 April 2020Luuk Tubbing
op 28 April 2020esther
op 30 April 2020Luuk Tubbing
op 1 May 2020Natacha Van de Craen
op 15 May 2020Luuk Tubbing
op 15 May 2020Natacha Van de Craen
op 16 May 2020Sanne
op 15 May 2020Luuk Tubbing
op 15 May 2020Sanne
op 21 May 2020Dorien
op 30 May 2020Luuk Tubbing
op 31 May 2020Lisa
op 17 June 2020Luuk Tubbing
op 17 June 2020Ramona
op 22 June 2020Luuk Tubbing
op 22 June 2020Stijn
op 17 July 2020Luuk Tubbing
op 19 July 2020Rick Bond
op 1 December 2020Luuk Tubbing
op 1 December 2020Mijke Grift
op 28 December 2020Luuk Tubbing
op 28 December 2020