Schrijf een onderzoeksvoorstel als een Nobelprijswinnaar

Een onderzoeksvoorstel (ook wel plan van aanpak, onderzoeksplan of onderzoeksontwerp genoemd) is een cruciaal onderdeel van het onderzoeksproces en uiteindelijk het schrijven van een goede scriptie. Een goed onderzoeksvoorstel vergt een flinke tijdsinvestering, maar betaalt zich wel dubbel terug met de volgende voordelen:

• tijd besparen later in het onderzoek en het schrijven van je scriptie
• voorzien van mogelijke obstakels
• weten wat er speelt in de literatuur over jouw onderwerp
• grote kans dat je jouw favoriete scriptiebegeleider krijgt toebedeeld
• goede indruk maken bij jouw scriptiebegeleider

Behalve veel tijd erin steken is het vooral handig om te weten waar je op moet letten om tot een indrukwekkend onderzoeksvoorstel te komen. Daarvoor moet je goed nadenken over wat het doel is van jouw onderzoeksvoorstel, wat er in hoort te staan en waar het op wordt beoordeeld.

Het doel van het onderzoeksvoorstel

Ten eerste dient het onderzoeksvoorstel voor het organiseren van jouw ideeën. Het opschrijven van jouw ideeën is een goede manier om deze te ordenen. Hulpmiddelen voor het creëren van samenhang in jouw ideeën zijn bijvoorbeeld het maken van een samenvatting of een mindmap. Ten tweede, jouw voorstel kan dan nog zoveel samenhang hebben, als jouw scriptiebegeleider niet overtuigd is van de waarde en haalbaarheid van het onderzoek is dit weinig waard. Aspecten van haalbaarheid zijn bijvoorbeeld toegang tot bronnen voor dataverzameling (documenten, e-mailadressen van respondenten, etc.), het tijdspad (meestal 5-6 maanden) en de benodigde financiële middelen (bijv. voor reiskosten, kosten voor deelnemers aan het onderzoek). Mocht je een afstudeeropdracht doen voor een organisatie (bijv. in de vorm van een afstudeerstage) dan is een derde doel om jouw contactpersoon bij deze organisatie te overtuigen van de toegevoegde waarde van jouw onderzoek voor zijn of haar organisatie. Ook als het onderzoek hun idee was dien jij er een overtuigend voorstel van te maken.

De inhoud van het onderzoeksvoorstel

Het onderzoeksvoorstel bestaat doorgaans uit de volgende onderdelen:

Titel: je doet een eerste poging tot een passende en pakkende titel die zoveel mogelijk de inhoud weerspiegelt, welke uiteraard altijd nog kan veranderen.

Achtergrond: dit is een belangrijk onderdeel van het onderzoeksvoorstel. De achtergrond kan bestaan uit een praktische (met name bij hbo) en/of een theoretische (met name bij wo) aanleiding voor het onderzoek. Dit bekent dat je goed door hebt waarom jouw onderzoek vanuit de praktijk gezien relevant is en dat je goed thuis bent in de literatuur. Uit de achtergrond moet blijken waarom het uitvoeren van jouw onderzoek de moeite waard is. Welk probleem lost het op en voor wie? Je beschrijft dus zo helder mogelijk welke kennis er nog ontbreekt en voor wie deze van nut kan zijn (een bepaalde afdeling op jouw afstudeerorganisatie, de wetenschap in het algemeen).

Probleemstelling en doelen: de probleemstelling en doelen mogen absoluut niet uit de lucht vallen en dienen een logisch gevolg te zijn op de beschrijving van de achtergrond. Zorg ervoor dat de probleemstelling en de doelen zo precies mogelijk geformuleerd zijn en dat de uiteindelijke uitkomsten tastbaar zijn.

Methode: de gekozen onderzoeksmethode dient een logisch gevolg te zijn van probleemstelling en doelen. Van belang is het type onderzoek (kwalitatief, kwantitatief, mixed method) te beschrijven en te verantwoorden. Beschrijf ook welke technieken je gaat toepassen (enquête, interviews, observaties, etc.) op welke populatie.

Planning: maak een overzicht van de activiteiten die moeten gebeuren en zet deze weg in een tijdspad (hier een voorbeeld planning voor je scriptie). Zo kunnen jij en je scriptiebegeleider de haalbaarheid inschatten, de voortgang bewaken en eventueel bijsturen bij onvoorziene omstandigheden.

Middelen: ook de beschikbare middelen bepalen de haalbaarheid van het onderzoek. Een inventarisatie van de benodigde financiële middelen, data toegang en instrumenten zijn enkele voorbeelden. Bij een afstudeeronderzoek lijken de middelen vaak beperkt, maar met een beetje creativiteit kom je een heel eind.

Referenties: een paar belangrijke literatuurbronnen volstaan. Kwaliteit gaat hier boven kwantiteit. Een uitgebreidere lijst zal in je scriptie te zien zijn.

Beoordelingscriteria van het onderzoeksvoorstel

Ten eerste dienen de verschillende onderdelen zoals hierboven beschreven met elkaar samen te hangen. Het ene onderdeel moet soepel overlopen op het volgende onderdeel. Hoe logisch dit ook klinkt, het wordt vaak over het hoofd gezien omdat velen de verschillende onderdelen onbewust als losstaand beschouwen. Pak als naslagwerk ‘Checklist onderzoeksvoorstel‘ erbij voor een handig overzicht van de onderdelen en eisen van het onderzoeksvoorstel. Tenslotte is het uiteraard verstandig om eventuele richtlijnen voor het onderzoeksvoorstel vanuit de opleiding en de scriptiebegeleider zoveel mogelijk na te leven.

Deze blogpost is geïnspireerd op eigen ervaringen als student, onderzoeker en scriptiebegeleider alsmede hoofdstuk 2.5 ‘Writing your research proposal’ uit Saunders, M., Lewis, P., & Thornhill, A. (2009). Research Methods for Business Students. Edinburgh: Pearson Education/Prentice Hall.

Veel succes met afstuderen! Aarzel niet om vragen te stellen in de comments!